نقش منیزیم در گیاهان

دومین گروه از جدول تناوبی به منیزیم با علامت اختصاری (Mg) اختصاص دارد. نقش منیزیم در گیاهان به رشد و فتوسنتز مربوط می‌شود. این عنصر 1.2 درصد از پوسته زمین را تشکیل می‌دهد. منیزیم به همراه گوگرد و کلسیم کاملترین تغذیه برای گیاهان به شمار می‌روند در نتیجه کمبود آن عوارضی را در پی خواهد داشت. به طور کلی گیاهان در طول دوران رشد خود به این عنصر نیازمند است. منیزیم به سرعت در خاک شسته شده و برای رفع کمبود آن، سولفات و کربنات منیزیم مورد استفاده قرار می‌گیرد. عمده‌ترین منبع منیزیم سنگ آهک دولومیتی است که تامین کننده کلسیم نیز خواهد بود و منجر به خنثی شدن اسیدیته خاک می‌شود. در این مقاله قصد داریم در مورد منیزیم، مزایا، کمبود و درمان توضیحاتی را ارائه دهیم.

نقش منیزیم در گیاهان و نحوه تاثیر گذاری آن:

نقش منیزیم در گیاهان و درختان به عنوان تنها ماده معدنی در ساخت کلروفیل است. همانطور که می‌دانید تولید کلروفیل عامل سبزی گیاه است و در صورت کمبود منیزیم تولید آن کاهش یافته و موجب زرد شدن برگ‌ها می‌شود. منیزیم در فعال کردن آنزیم‌ها نقش موثری دارد. حامل‌های فسفری را فعال می‌کند وظیفه این حامل‌ها جذب سایر عناصر مورد نیاز گیاه است. درختانی که دارای میوه‌های روغنی هستند ( مانند زیتون، بادام و غیره) به منیزیم برای تولید روغن شدیدا نیاز دارند.

در تقسیم سلولی و تولید پروتئین نقش منیزیم در گیاهان انکار ناشدنی است. در تولید کربوهیدرات‌ها دخالت مستقیم دارد و نقش موثری در تولید مواد قندی مورد نیاز گیاهان دارد. اما درختانی که دارای میوه‌های هسته دار هستند به منیزیم بیشتری نیاز دارند. زیرا تشکیل هسته در میوه‌ها منوط به وجود منیزیم است. بنابراین خاک این درختان به سرعت عاری از منیزیم می‌شود که باید از روش‌های دیگر آن را رفع کرد.

مهمترین نقش منیزیم در گیاهان عبارت است از:

• کمک به گیاه در جذب آب
• تاثیر در متابولیسم فسفر و ازت
• عامل سنتز پروتئین در گیاه
• مهمترین عنصر تشکیل کلروفیل

گیاهانی که واکنش زیادی به کمبود منیزیم دارند:

• انگور
• تمامی میوه‌های هسته دار
• دانه‌های روغنی
• چغندر قند
• کلزا
• سیب زمینی
• غلات

مشاهده علائم کمبود منیزیم در گیاهان:

بر خلاف سایر عناصر که فقدان آنها عموما موجب زردی برگ گیاهان می‌شود، کمبود منیزیم باعث بروز لکه‌های سبز روشن می‌شود. این لکه‌ها معمولا از حاشیه برگ‌های پیر شروع می‌شود و در یک مسیر پیشروی می‌کند. ابتدا به رنگ سبز روشن است ولی هرچه به سمت بخش میانی برگ می‌رود زردتر می‌شود. سپس در لبه‌های برگ‌ها لکه‌هایی به رنگ قرمز یا قهوه‌ای بروز می‌کند.

چنانچه کمبود منیزیم جبران نشود بافت برگ حالت مرده پیدا می‌کند و این بافت مدام در حال پیشروی خواهد بود. برگ‌ها تغییر شکل داده و زمخت می‌شوند و اگر ادامه یابد برگ‌ها از بین می‌رود و رشد گیاه نیز متوقف خواهد شد. منیزیم از جمله عناصر متحرک است که از برگ‌های قدیمی‌تر به سمت برگ‌های جوان حرکت می‌کند در نتیجه علائم اولیه را در برگ‌های مسن مشاهده می‌کنید. از آنجایی که منیزیم در میوه درختان میوه‌دار به وفور موجود است کمبود آن در این درختان زودتر مشخص می‌شود. میوه‌هایی که با کمبود منیزیم رشد می‌کنند کوچکتر از حد معمول خواهند شد. میوه‌هایی که منیزیم کافی در خود دارند از مقدار کمتری کلسیم برخوردار هستند.

کمبود منیزیم دو اختلال عمده در گیاهان به وجود می‌آورد. اول اینکه هدایت ساکارز با اختلال روبرو شده در نتیجه منجر به تجمع کربن در برگ‌ها می‌شود.  این تجمع در فتوسنتز و غلظت کلروفیل تاثیر مستقیم دارد. چنانچه کربن‌های تجمع یافته باقی بماند، الکترون‌ها در کلروپلاست جمع شده و نتیجه این وقایع تولید گونه‌های اکسیژن فعال و آسیب به کلروفیل و چربی‌های غشا می‌شود.

اما اختلال دیگری که در اثر کمبود منیزیم اتفاق می‌افتد بروز اختلال در متابولیسم نیتروژن است که سطح آن را در برگ‌ها پایین می‌آورد.

عواملی که منجر به کمبود منیزیم در گیاهان می‌شود:

• خشکی خاک.
• پایین بودن دمای خاک.
• استفاده بیش از حد پتاسیم و آمونیوم که مانع از جذب منیزیم می‌شود.
• وجود کلسیم و پتاسیم زیاد در خاک.
• خاک‌های شنی با CEC پایین.

مسمومیت با منیزیم:

در مورد جذب زیاد منیزیم تاکنون علائمی که نشان از مسمومیت گیاهان باشد گزارش نشده است. حتی در درختان میوه نیز مسمومیتی تاکنون مشاهده نشده. تنها ممکن است در درختان عوارضی را ایجاد کند. به دلیل اینکه کلسیم و منیزیم دو رقیب هستند جذب زیاد منیزیم باعث کمبود کلسیم می‌شود بنابراین در درختان علائم کمبود کلسیم مشاهده خواهد شد.

پیشگیری و درمان فقر منیزیم در گیاهان:

برای رفع کمبود منیزیم باید آن را به خاک اضافه کرد. در مقدمه اشاره کردیم که یکی از منابع طبیعی منیزیم سنگ آهک دولومیتی است که علاوه بر تامین کلسیم و منیزیم مقدار اسیدیته خاک را نیز کاهش داده و آن را برای کشت آماده می‌کند. نمک اپسوم Epsom نیز گزینه دیگری است که می‌توان برای رفع نیاز خاک به منیزیم استفاده کرد. برای تاثیر بهتر می‌توانید از منابع فوق هر سه ماه 1 بار استفاده نمایید.

اما در بازار انواع کودهای منیزیم نیز وجود دارد که برای استفاده مناسب خواهد بود. کود سولفات منیزیم را می‌توان با سایر کودها مخلوط کرده و به دو شکل چالکود و کانال کود در پای درختان و گیاهان بریزید. این کود حاوی 55 درصد منیزیم است و به خوبی قادر است فقدان منیزیم را در درختان میوه رفع کند. در مورد درختان میوه برای ثمر دهی بهتر استفاده از کود بسیار اهمیت دارد.

یکی دیگر از راه های رفع کمبود منیزیم استفاده از کود دفندر منیزیم است. دفندر منیزیم حاوی 9/6 درصد منیزیم محلول و قابل جذب میباشد. این کود را هم به صورت محلول پاشی و هم به صورت آبیاری میتوانیم استفاده کنیم. منیزیم اتم اصلی مولکول کلروفیل می­باشد و نقش مهمی در فعال کردن آنزیم­های درگیر در تنفس ، فتوسنتز و سنتز اسید نوکلئیک دارد. این ماده در متابولیسم و انتقال ترکیبات فسفات موجود در گیاه کمک می کند. و همچنین باعث تسهیل در جابجایی کربوهیدرات‌ها (قندها و نشاسته ها) و افزایش تولید روغن و چربی در گیاهان می شود..