نقش مس در گیاهان
مس (CU)، عنصری ضروری برای رشد و نمو گیاهان به شمار می‌رود با وجود اینکه سمی است ولی مقدار کمی از آن برای حیات گیاهان ضرورت دارد. نقش مس در گیاهان به تشکیل کلروفیل و فعالیت‌های آنزیمی محدود نیست و طیف گسترده‌ای از تغییرات را شامل می‌شود. مصرف بیش از اندازه این عنصر نیز عوارضی را برای گیاهان خواهد داشت. وجود این عنصر در گیاهان باعث تولید ویتامین A می‌شود. مس جزو ریزمغذیهای مهم و مورد نیاز گیاهان است و در تشکیل پروتئین نقش مهمی به عهده دارد. با توجه به اهمیت عنصر مس در این مقاله قصد داریم عملکرد آن را در گیاهان بررسی کنیم. همچنین علائم کمبود آن و همچنین شیوه درمان را توضیح دهیم. (تماس با ما)
تاثیر نقش مس در گیاهان:
نقش مس در گیاهان به عنوان کاتالیزور است و موجب فعال شدن آنزیم‌ها جهت رشد بهتر گیاه می‌شود. در فرایند فتوسنتز گیاهان، مس اهمیت بسیاری دارد. حتی در تنفس گیاه و متابولیسم کربوهیدرات‌ها نیز تاثیر مستقیمی دارد. یکی از عواملی که موجب رنگ پذیری گلها و میوه‌ها می‌شود مس است. سیستم‌های آنزیمی اکسیداز – کاتالاز برای فعالیت خود به این عنصر نیازمند هستند. مس موجب فعال شدن آنزیم‌هایی می‌شود که در سنتز لیگنین موثر هستند.
نقش مس در گیاهان به موارد ذکر شده محدود نمی‌شود. در کشاورزی از مس به عنوان یک ماده ضد قارچ استفاده می‌کنند. استفاده بیش از اندازه آن در طبیعت باعث ایجاد آلودگی خواهد شد. جذب مس در گیاهان به دو صورت ( CU2+ ) و ترکیبات کمپلکس آلی طبیعی و مصنوعی است. در حالت نرمال و عادی این عنصر در گیاهان 20-5 ppm غلظت دارد. مس در انتقال الکترون نقش مهمی دارد، در کنار آن آهن و منگنز نیز در این فرایند دخالت دارند اما قابلیت جایگزین شدن با مس را ندارند.
عنصر مس فاقد تحرک در گیاه است در نتیجه چنانچه کمبود آن در گیاه احساس شود علائم آن از برگ‌های جوان شروع می‌شود. اگر در دوره رشد گیاه فتوسنتز با کمبود مس مواجه شود موجب کم شدن تولید کربوهیدرات‌ها و کند شدن رشد گیاه می‌شود. یون‌های مس فقط به شکل کمپلکس قابلیت جذب با دیگر ترکیبات را دارد. عموما مس در خاک‌هایی که آهکی و قلیایی هستند و PH بالایی دارند غیر قابل جذب می‌شود.
سایر مواردی که نقش مس در گیاهان را مشخص می‌کند شامل موارد زیر است:
- زنجیر انتقال الکترون.
- متابولیسم دیواره سلولی.
- سنجش اتیلن.
- حفاظت از استرس اکسیداتیو.
گیاهانی که بیشترین واکنش را به کمبود مس نشان می‌دهند:
- درختان میوه
- مرکبات
- کاهو
- گندم
- یونجه
- پیاز
- یولاف
گیاهانی که واکنش متوسطی به فقر مس نشان می‌دهند:
- گوجه فرنگی
- انواع کلم
- شبدر
- کرفس
- تربچه
- توت فرنگی
- خیار
- ذرت
- سیب
گیاهانی که واکنش ضعیفی نسبت به کمبود مس دارند:
- چاودار
- سویا
- نخود
- چمن
- لوبیا
- گراس‌های علوفه‌ای
- انگور
- لوپن
علائمی که ناشی از کمبود مس در گیاهان است:
کمبود مس علائم متفاوتی را در گیاهان به وجود می‌آورد اما اصولا علائم اولیه آن زرد شدن برگ‌ها است. عدم دریافت مس در درختان میوه موجب پلاسیده شدن برگ‌های انتهایی می‌شود. برگ‌ها، رنگ سبزه تیره با لکه‌های زرد پیدا می‌کنند. به مرور در روی لکه‌های زرد حالت سوختگی پیدا شده و برگ‌ها نشاط خود را از دست می‌دهند. سایز برگ‌های جوان‌تر کاهش پیدا می‌کند. گلها رنگ تیره‌تری پیدا می‌کنند. در برخی گیاهان مانند گندم نه تنها خوشه‌ها رشد نمی‌کنند بلکه دانه‌ای در آن نیز تشکیل نمی‌شود.
کمبود مس در درختان نیز علائمی را ایجاد می‌کند. برگ‌ها چروکیده می‌شود و جوانه‌های انتهایی می‌سوزد. تنه درختان می‌ترکد و از آن صمغ بیرون می‌ریزد. در میوه‌ها نیز صمغ تولید می‌شود. در برخی دیگر از گیاهان ریشه غده‌ای، ممکن است از لحاظ ظاهری سالم به نظر بیایند اما با مشاهده ریشه‌ها متوجه رگه‌های قهوه‌ای رنگ خواهید شد. برخی دیگر از ریشه‌ها که ظاهر سالم‌تری دارد احتمال دارد به علت تجزیه بافت گیاه به نکروز دچار شوند.
عواملی که باعث کمبود مس می‌شود:
- مصرف زیاد کود ازت.
- مراتع تازه احیا شده.
- خاک‌هایی با دانه‌های درشت شن و عاری از مواد آلی و گچی.
- وجود مقادیر زیادتر پتاسیم و فسفر که موجب کمبود مس می‌شود.
- خاک با PH بالا.
علائم مسمومیت با مس:
همان قدر که کمبود مس دارای علائم است مقدار زیاد این عنصر نیز باعث بروز عوارضی خواهد شد. از جمله نوک ریشه‌های گیاه را می‌سوزاند که این امر موجب عدم رشد آنها می‌شود. میزان زیاد مس به جذب بیشتر آهن منجر می‌شود و این باعث تیره‌تر شدن رنگ بخش‌های جوان‌تر گیاه شود. پس از آن علائمی بروز می‌کند که شبیه به کمبود آهن خواهد بود. مس زمانی در خاک بیشتر از حد طبیعی می‌شود که محیط PH خاک پایین‌تر از حد نرمال باشد. در چنین شرایطی با آزمایش خاک باید به بررسی بیشتر محیط کشاورزی پرداخت.
پیشگیری و درمان فقر مس در گیاهان:
برای پیشگیری از کمبود مس آزمایش خاک پیش از کشت مهم است. عمده مواردی به کمک آنها فقر مس برطرف می‌شود شامل کودهای محلول در آب که بر روی خاک‌های آلی و قلیایی قابل اسپری است. این روش بهترین راه‌حل برای جذب سریع‌تر مس توسط خاک است. برخی از قارچ کش‌ها دارای مقداری مس هستند که با اسپری کردن از طریق برگ‌ها جذب می‌شوند.
استفاده از کودهای حاوی عناصر مهم نیز می‌تواند کمبود مس را جبران کند. این کودها تمامی ریزمغذیهای مورد نیاز گیاهان از جمله مس را در خود دارند. حتی آب‌های آبیاری نیز دارای مقادیر کمی مس است. اما یکی از رایج‌ترین کودهایی که استفاده می‌شود سولفات مس نام دارد که حاوی 25 درصد مس و 13 درصد گوگرد است. حلالیت بالایی دارد و حتی در خاک‌های آهکی نیز قابل جذب است. به دو شکل می‌توان از آن استفاده کرد: به صورت محلول و پاشیدن بر روی خاک.
بهترین زمان برای استفاده از کود سولفات مس، فصل بهار و هنگامی است که جوانه‌ها رویش کرده‌اند. اما اگر در فصل پاییز و زمستان قصد استفاده از آن را دارید باید 100-50 گرم از آن را 1000 میلی لیتر آب حل کرده و در محدوده سایه انداز درخت بپاشید. و چنانچه می‌خواهید به صورت محلول پاشی از آن استفاده کنید باید به غلظت 5 درصد برسد.
از موارد دیگری که می‌توان به عنوان منبع برای رفع کمبود مس استفاده کرد اکسیدهای مس است. بهترین خاک برای استفاده از آن خاک‌های اسیدی است. در خاک‌هایی که بسیار آهکی هستند و جذب در آنها سخت صورت می‌گیرد استفاده از کلات‌‌های آلی مس توصیه می‌شود.
درود.
مطالب مفید وارزنده بود.
ممنون از نظرتون