منظور از شوری خاک چیست؟ خاک شور به خاکی گفته میشود که مقدار نمک آن بیشتر از حد تحمل گیاه باشد. PH و Ec در این خاک ها بیش از حد افزایش پیدا میکند و موادی مثل کودها یا سموم در این خاک ها بلوکه میشوند، به همین دلیل از لحاظ کشاورزی شور به حساب میآیند. اگر PH خاک بیشتر از 8.3 باشد، شوری خاک بیش از حد است. میزان شوری خاک با استفاده از هدایت الکتریکی اندازه گیری میشود، برای این منظور از دستگاه ای سی متر استفاده میشود. به این ترتیب که میزان هدایت الکتریکی عصاره اشباع بیشتر از 4 دسی زیمنس بر متر، نشان دهنده خاک شور است. (تماس با ما)
منظور از شوری خاک چیست؟
همه خاک ها و مزارع کشاورزی، دارای مقدار مشخصی نمک میباشند. خاک در اثر هوازدگی سنگ ها به وجود میآید، و چون سنگ ها دارای مقدار مشخصی نمک هستند در نتیجه خاک هم نمک دارد.
در اثر هوازدگی مقداری از نمک های خاک شسته میشود و به لایه های پایین تر منتقل میشوند. نمک به صورت محلول در آب انتقال پیدا کرده و در نهایت به دریاها و دریاچه ها و یا کویرهای دیگر انتقال پیدا میکند. به طور کلی شوری خاک زمانی به وجود میآید که خاک از حالت معمولی به یک خاک شور یا سدیمی تبدیل میشود.
شوری خاک باعث تاثیرات منفی در رشد گیاه میشود و به نحوی تخریب زمین های زراعی را در پی دارد. یکی از راه های مبارزه با این پدیده پرورش محصولاتی با خاصیت جذب رطوبت بالا است. به این ترتیب از طولانی شدن رطوبت زمین جلوگیری میشود، همچنین از خاک ورزی عمیق توسط ماشین های سنگین جلوگیری میشود و نمک های روی خاک به ریشه منتقل نمیگردد.
علت شوری خاک:
عواملی که امکان دارد باعث شور شدن خاک شوند متفاوت هستند، در زیر به تعدادی از آن ها اشاره خواهیم کرد:
- امکان دارد موادی که خاک از آن تشکیل شده است، شور باشد.
- آبیاری با آب های شور دریایی
- انتقال املاح محلول در آب از اراضی مرتفع به زمین های پایین تر
- بالا بودن شدت تبخیر آب و رطوبت خاک
- بالا آمدن سطح آب های زیر زمینی
- انتقال نمک از خاک های شور اطراف به وسیله باد
مضرات خاک شور :
وقتی شوری خاک بیش از حد باشد اثرات منفی بر رشد گیاهان موجود در آن میگذارد. در ادامه به برخی از مضرات خاک شور میپردازیم.
1. عدم توانایی ریشه گیاه برای جذب آب:
وقتی که شوری خاک افزایش پیدا میکند، تاثیر مستقیم بر روی فشار اسمزی میگذارد. یعنی این پدیده باعث افزایش فشار اسمزی میشود. در اثر افزایش فشار اسمزی، جذب آب توسط ریشه گیاه و در کل رشد گیاه کاهش پیدا میکند. به این ترتیب با بالا رفتن فشار اسمزی و کاهش جذب آب، در پایان گیاهی پژمرده خواهید داشت. (منظور از شوری خاک چیست؟)
2. ایجاد خاصیت سمی بودن توسط برخی از یون ها:
هنگامی که یون هایی مثل سدیم، کلرید، بور و…. در خاک افزایش مییابد، در گیاه نوعی خاصیت مسمومیت ایجاد میشود. با جذب یون های سمی توسط گیاه، نشانه هایی در آن دیده میشود که در زیر به چند مورد از آن ها اشاره میکنیم.
- رشد گیاه کند میشود.
- کاهش کلروفیل در گیاه و رنگ پریدگی آن
- کناره های برگ ها خشک میشوند.
- شکل میوه تغییر میکند.
- برگ گیاه کوچک میشود.
3. جذب مواد مغذی کاهش پیدا میکند:
با افزایش شوری خاک اتفاقاتی بین عناصر شکل میگیرد که اصطلاحا آنتاگونیسم نام دارد. این فرایند یک رقابت بین عناصر را نشان میدهد که در اثر آن ریشه گیاه یک یون را بیش از ظرفیت خود جذب میکند. جذب بیش از حد یک یون باعث جلوگیری از جذب یون های مفید دیگر میشود. به عنوان مثال اگر ریشه گیاه بیش از حد فسفر جذب کند، جذب طبیعی منگنز را از دست میدهد و یا عدم جذب طبیعی نیترات در اثر جذب بیش از حد کلرید اتفاق میافتد.
4. کاهش نفوذ پذیری خاک:
زمین های با خاک شور، سدیم بیشتر از مواد مغذی دیگر در سطح خاک جذب میشود. در این زمان خاصیت نفوذ پذیری خاک کاهش پیدا میکند و تمایل زیادی به پراکندگی پیدا میکند. در نتیجه روند آبیاری این زمین ها با مشکل مواجه میشود، چون آب به سختی میتواند به خاک نفوذ پیدا کند.
راه های مبارزه با شوری خاک:
همانطور که بیان کردیم تاثیرات منفی شوری خاک باعث کاهش کیفیت محصولات کشاورزی خواهد شد. برای مبارزه با این پدیده راه های مختلفی وجود دارد که یکی از موثرترین آنها حفظ پایداری زمین های زراعی میباشد. در ادامه به انواع روش های مبارزه با خاک شور میپردازیم.
- استفاده از کودهایی با درصد شوری کمتر میتواند بسیار موثر باشد. پس باغداران و کشاورزان باید در زمان تهیه عناصر ضروری و تغذیه محصولات به نوع کود دقت کنند.
- زهکشی درست و عمیق خاک یکی از روش های مقابله با شوری خاک است. به عبارت دیگر زهکشی عمیق، سطح خاک را تا اندازهای شست و شو خواهد داد و نمکی که در سطح خاک وجود دارد را از بین میبرد.
- گیاهان مختلفی وجود دارند که نسبت به خاک شور یا کم آبی مقاومت خوبی دارند. این گیاهان چون به آب کمتری نیاز دارند نمک کمتری هم جذب میکنند.
- روش های آبیاری جدید، بیشتر از سیستم های قدیمی در کم شدن و یا حذف شوری خاک موثر هستند.
- گاهی اوقات ترکیب کردن آب های شور و وشیرین میتواند در مبارزه با شوری خاک تاثیرگذار باشد، هرچند که این روش بیشتر در کاهش شوری خاک موثر است.
- هنگام کاشت بذر توجه کنید که آن را در مکانی بکارید که تجمع نمک در آن قسمت زمین کمتر است.
- یکی از روش های موثر برای مبارزه با شوری خاک، ترکیب آن با خاک های اصلاح کننده است. در این روش خاک شور را با خاک های دیگر مخلوط میکنند و PH قلیایی خاک را کاهش میدهند. این کار علاوه بر اینکه شوری خاک را کاهش میدهد، ساختار فیزیکی خاک را نیز اصلاح میکند.
آنچه که باید بدانید این است که همه این روش های عنوان شده فقط شوری خاک را کاهش میدهند، اما آن را به طور کامل از بین نمیبرند. برای از بین بردن کامل شوری خاک باید اقدامات اساسی انجام گیرد، چون وسعت زیادی از زمین های حاصلخیز به علت خاک شور قابل استفاده نمیباشند.